Sunday, July 31, 2016

Aaron Poochigian: Derelicts

Aaron Poochigian

Aaron Poochigian earned a PhD in Classics from the University of Minnesota in 2006 and an MFA in Poetry from Columbia University in 2016. His book of translations from Sappho, Stung With Love, was published by Penguin Classics in 2009, and his translation of Apollonius’ Jason and the Argonauts was released October 2014. For his work in translation he was awarded a 2010-2011 Grant by the National Endowment for the Arts. His first book of original poetry, The Cosmic Purr (Able Muse Press) was published in 2012, and several of the poems in it collectively won the New England Poetry Club’s Daniel Varoujan Prize. His work has appeared in such journals as The Guardian, Poems Out Loud and POETRY.   

These poems previously appeared in thehypertexts.com

Derelicts

I.
I heard the harmless maniac
who camps in front of my bodega
roar from his carton on the stoop:
“I am the Alpha and Omega,
the kick in the smack, the massive attack,
the zoom bah bah, zoom bah; whoop, whoop, whoop!”

Polychrome Christmas lights were blinking.
A white dove—well, alright, a pigeon—
posed on the guy’s cardboard façade.
I don’t go in much for religion
but, trust me, I could not help thinking,
“Lo, another son of God.”

II.
I love you, vagrant, with my own self-love

because I see myself there sleeping rough
on rubbish under a construction scaffold.
Because I hear my future in your cough,

my voice among your five defiant voices,
I love you, vagrant, with my own self-love.
What crisis crazed you? Was it chance or choices?

Come summer, if my doom does not improve,
your landmark madness will be me unraveled.
So here’s a buck—a fiver? That’s enough:

I love you, vagrant, with my own self-love."

III.
Ah, where the wind is ruffling
trash bags, and moonlight snags
on cracked façades: that shuffling
nebulous humanoid
who glooms through shreds and drags
a shadow like a void.

The beards of the Unemployed
dissolve in the rags
and shag of night.

Mott Street, each time I walk it,
parades this mental case.
Last week he dredged his pocket,
flashed me a watch—no band,
just a smashed, digital face.
The time: Please Understand.

A whirlpool demand 
from backward space; 
a black-hole wound.

He always gives me this funny
feeling, a pity akin
to rage: should I toss money
into a bottomless bum?
Indulge my nagging twin?
Feed what I could become? 

Here’s something, Mr. Mum,
but keep your grin—
I don’t want none.

IV.
It’s late and lost in tunnels that I find him— 
Mr. Mirror Shades (the mufflered one),
his past the tentacles of pipes behind him,
his stature like a hunched harp made of bone.

A tarot card, a king of prophecy
enthroned on coats and rubbish, he sometimes
rattles his wicked little cup my way
and conjures up a mishegoss of rhymes:

One wave of poison, two of disease,
and a pulse will roast your phones and freeze
your engines.
Rats, then, will rise through the sewer grates
as executors for the Fiend or Fates
and gnaw with a vengeance.

Sirens will sing the Apocalypse Blues
and, morning, noon and night, the news
will be static.
Why bother dialing nine-one-one?
Why dash for the drawer and get out the gun?
Why hide in the attic?

No one will be surviving this,
so go out and find somebody to kiss,
or religion.
A blood tide creeping up our shores,
it’s time to get down with the dinosaurs
and passenger pigeon.

So he intones, out of his nose, his skull.
Chuckling, then, he scrunches for a bow,
and I give something to the oracle

for briefly making Armageddon now.

Sunday, July 24, 2016

Jacqueline Tchakalian: To Be Beheaded, Armenia, 1915


Jacqueline Derner Tchakalian, a visual artist and a poet, lives in Woodland Hills, CA. Her poems have appeared inEclipseSo to SpeakCalifornia QuarterlyWestward 4and other publications. She was a finalist in the 2010 Tennessee Williams Literary Poetry Contest and the 2007 Conflux Press Artists Book Contest. Previously, she was a co-director of the Valley Contemporary Poets Series and for the Los Angeles Poetry Festival. Her book, The Size of Our Bed, Red Hen Press, was published in 2015.
         For those who deny.

to be the beheader

      is to ignore
                           
      how deeply memories

      embed themselves           

      in tomorrow's 

            blood    


to be beheaded

      is to lose touch 

      source of thought

      water's web

      sight of blood

            running away


to be an observer

      on site    viewing photos

      watching film    willing or not

      is to be grateful you are not

      the victim    your blood

            recording everything


to be remembered

      victims' dried blood 

      must be washed 

      with clean hands 

      in memories' open

            baskets of language

This poem appeared in the July 2016 issue of Frogpondia.

Saturday, July 23, 2016

Shahe Mankerian in Poetry Within Reach




Poetry Within Reach will recognize and honor nine seasoned and emerging published poets, known as the Pasadena Rose Poets, who live and/or work in Pasadena. They are Marcia Arrieta, Teresa Mei Chuc, Hazel Harrison Clayton, Mel Donalson, Kate Gale, Shahé Mankerian, Carla Sameth, Victor Vazquez and myself. This “happening” will also provide an opportunity for the public to listen to their stories and to connect. The event will produce an archive of ideas, images and stories that will extend Pasadena’s cultural legacy into the future and enhance the quality of public space.


Wednesday, July 27 at 12 PM - 1 PM

Pasadena Senior Center
85 E Holly Street
Pasadena, California 91103




Friday, July 22, 2016

Ինչպէս Հայերէնը ՀԱՅԱՏԱՌ գրել/Comment taper en arménien/How to type in Armenian

Ահա ինչպէս կրնաք հայերէն այբուբէնով տառագրել
Voici comment vous pouvez taper en arménien
Here is a step to step guide on how to type in Armenian

Nayiri.com, an online dictionary source, gives excellent information on how to type in Armenian. Here's the link to the how-to page











You may print this keyboard image to help you with Western Armenian typing. Other keyboards are available on the Nayiri site.

Good luck/Bonne chance/Յաջողութիւն՝ 
Լօլա

Thursday, July 21, 2016

ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ։ ԿԱՐՍ

Այստեղ ծննդավայր է։ Այստեղ բերդ կայ թաղուած,
Այստեղ արեւը ճզմուած է։
Հարթողը գերաններ չէ բարձրացուցած։
Այստեղ վեց տասնամեակ է՝ որմնադիրնեը չկան։
Սեւաթափ, լքուած քարերը յանկարծ քեզ կը ճանչնան
Անոնք նշաններ ունին
եւ կը սպասեն։


Այս է սէրը.
Մտերիմ գոյն մը ինք իր մէջ կը լոգնայ
Տարեց հայուհիի պէս, որուն մարդը
պանդխտութեան վէրքը կ՚ապրի։
Հին ժամանակներուն պատմուած պատմութիւն է
Որուն հանդէպ հաւատքը դեռ կը պահպանուի.
Հոս նոր սէր մը կը լռէ երբ հնչիւնները մսին։
Ծննդավայր է։


Կը խեղդուի գորշ քարի գոյնը,
Եթէ հեռանայ տեսողութենէդ՝
Լոյսերուդ մէջ
աչքերուդ հետ կը խեղդուի ինչպէ՜ս։


Ալումինիում թուղթէ ճմռթկուած արեւը
Կողերը քակած կը հազայ թոքախտաւոր օրուան մէջ,
Եւ քաղաքը՝ վաթսուն տարի բանտարկուած
ոճրագործի համրութեամբ կը հալի։


Հնդկահաւելու կչկչոցը կ՚երերայ շալվարներու ետեւէն.
Անշարժ նայուածք մը կայ, պահուա՛ծ է քարերուն մէջ,
Անշարժ նայուածք մը կայ, պահուած է քարերո՛ւն մէջ,
Ո՞վ մեռաւ անցեալ ամիս քունին մէջ արտասանելով
Չարենց։
Մենք անձրեւին տակ տեսանք զիրար,
Անանուն, երջանկօրէն փակ մեր աչքերուն տակ
կարմիր կրակով.
Եւ ինչպէս որ խլաթակ գիշերուան մէջ
Ովկիանոսը կ՚ոռնայ ոստրէի բարակ պատերէն՝
մեր կարօտը մօտեցուցինք։
Եւ ինչպէս որ մորֆինի ասեղը կը խրի
Ցաւատանջ մաշկէն՝
Մեր կարօտը ներսուզեցինք։


Երբ թռչուններ քանալներու մէջ կ՚ողբային
Անգոյն երկնակամարին վրայ ծառեր կը խեղդուէին
սուլոցներէն հովի
Ու տակառներու մէջ ձեռագիրներ կը մղկտային
Ան անձնասպա՛ն եղաւ։
Ոչ ոք հարցուց թէ ինչու։
Բանաստեղծ մը տասներեք տարեկան էր
Ուրիշ մը երեսուն
Ուրիշ մը եօթանասուն
Ան սպաննուեցաւ իր վերջին երգը թողած պատերո՛ւն.
Գիտէր՝ պատերը հալիլ գիտէին,
պատերը երբեմն լռե՜լ գիտէին։


Մեծհայր մը սարսափած մարանի աղօտ լոյսին տակ
Հայր Մեր-ը խաչակնքեց


Ո՞վ մեռաւ անցեալ ամիս արտասանելով Չարենց։


Այստեղ ծննդավայր է։ Ճրագները կը վառին,
Կառապաններ եւ հովիւներ կը վերադառնան
Մեռած երգերու դիակները թողած
խոպան արտերուն եւ ջղջիկներուն.
Ալի՛, կ՚ըսեմ, չայ մը բեր,
Պանդոկին մէջ երեք հայ կայ հսկումի
Բազմութիւններ կան հեռուն
ողբերգութիւն կը կարդան։
Ալի՛, կ՚ըսեմ, թակարդ մը բեր, հոս մուկերը կը վխտա՜ն։
Կը փակեմ դուռը, կը գծեմ Եղիշէ Չարենցի դէմքը թաքնապիրկ
Պարոյր Սեւակի լուսաճայթ դէմքին վրայ,
Նոյն տեղը կը գծեմ ուրիշ ուրիշ ուրիշ դէմքեր…
Անիւը ետ կը դառնայ։
Գետի ափին անտաշ տուն մը կը տեսնեմ
Լուսամփոփի պէս աղջիկ մը նուաղուն,
Յարդագողի ուղեւոր մը հրաքանքար
Որ հնամեայ քերթողութեան ճակտին գրեց
Շոգ, ոգելից խոհի տողեր հռնդուն,
Եւ հեռացող արօտներէն արիւնահոտ
Կը մօտենան կախաղանի թեւերը զո՛յգ….
Ալի՛, կ՚ըսեմ, աս ի՞նչ շուն է, ամէն գիշեր
Այսպէս կու լա՞յ։
Ալիին նալինները մթապատ նրբանցքներու
Հեգնանքին մէջ կը հռհռան։


Ի՛նչպէս շարժեմ գաղափարը
Եւ ստուերը ձգեմ փոխաբերականի մէջ։


Ոստրէի թաց պատերը կը լսեն
Ամէն Ուրբաթ երբ մուազզինը իր մինարէն բարձրանայ
«Աստուած մե՜ծ է» կանչելու՝
Շոգեկառք մը կը խորտակուի
Էշերու եւ տէնկերու քամլքուած նայուածքին մէջ։


Պատմութիւնը՝ գաղթի ճամբան մնացած
կապոցի պէս հինցած,
Արեւր ճզմուած է սպաննուած բանաստեղծին պէս,
Այդ թոքախտաւոր կապուտաչեայ սիրուհին
Բանաստեղծին չունեցած շիրիմը
Հասկագոյն թեւերով գրկած
կը հազայ
խլաթակ
Մաղաղկուն թոքերը հանած՝ ծակտիքներէն արիւնը
կը կաթեցնէ վրաս
վրա՛դ
մեր բոլորի՜ն վրայ


Ոչ, ընդամէնը հրաժեշտ մը չէ
Այս հանդիպումը արնոտ՝ ոչ թէ նարօտ ու պատարագ
Վերածնո՛ւնդ կը բուրէ։


Սի՜րտ մը թաղուած է հոս
Հոս անթեղուած է բերդ մը ամրասիւն։

Այստեղ ծննդավա՛յր է։

K A R S



This place is birthplace Here entombed lies a fortress
here the sun is crushed
beams were raised with no leveler
here over six decades there are no masons
dark abandoned stones suddenly call your name
they bear signs
and they wait

Such is love
an intimate color bathes itself
like an Armenian matron whose mate
lives the wound of exile
it's a tale told since time immemorial
held sacred in a faith still maintained
here a new love grows mute when sonorities are cold
it is birthplace

The color of gray stone drowns
if it moved out of your sight
amongst your hopes
oh how it drowns within your eyes!

The wrinkled sun of aluminum foil
coughs in the consumptive day undoing its sides
and with the stillness of a felon jailed for six decades
the city melts down.

The gobble of turkeys sways behind shalwars
a gaze in stillness hides in the stones
a motionless gaze hidden in the stones…

Who died last month reciting Charents in his sleep?

We saw each other in the rain
nameless with crimson fire under our
blissfully closed eyes
and not unlike the deafening night
when the ocean roars from the thin walls of an oyster
we brought our yearning closer
and just like an addict’s needle puncturing a pain-pierced
membrane we injected our yearning

When birds bewailed in canals
trees were drowning in the whistling wind
of the colorless firmament
and manuscripts moldered in barrels
He killed himself
no one asked why
a poet was thirteen years old
another thirty
another seventy
He was killed leaving his last song
to the walls
he knew the walls knew how to dissolve
at times they knew how to be silent

A terrified grandfather in the twilight of the cellar
crossed himself a Pater Noster

Who died last night reciting Charents in his sleep?

This place is birthplace the lanterns are lit
coachmen and shepherds return
leaving the corpses of dead songs
to barren fields and bats
I say Ali get me a tea
There are three Armenians in the inn
further away there are crowds in vigil
reading tragedies
I say Ali get a trap mice are infesting this place
I shut the door I draw Charents's discreet countenance
over Sevak's flood-light face
in the same place I draw other other other faces
the wheel turns back
on the river's bank I see a rustic house
a muted maiden like a light-shade
a traveler ablaze on the Milky Way
who wrote spirited lines of shimmering thought
on the forehead of ancient poetry
and from the receding pastures of gore
approach the twin arms of the gallows
Ali I say what dog is this? Does it cry like this
every night?
Ali's clogs clatter in the sarcasm of
gloomy corridors

How do I move concept
and leave its specter in metaphor?

The open walls of oyster harken
every Friday when the muezzin goes up the minaret
to call God is great!
a train derails
in the pinched gaze of donkeys and packs
History worn out like a bundle left on the road to exile
The sun is crushed like the murdered poet
that consumptive blue-eyed mistress
with tawny arms hugging the poet's tomb that's not there
coughs
raucously
Relieving tattered lungs from pinholes she drips
the blood on me
on you
on all of us

All in all this bloody encounter
is not a farewell it smells of renaissance
not of High Mass or incense
A heart is hidden here A solid fortress seethes under ashes

This place is birthplace




Vehanoush Tekian

translated by Tatul Sonentz

Wednesday, July 20, 2016

ՅԱԿՈԲ ՆԱԼՊԱՆՏ ՏԼՏԼԵԱՆ։ ՀԱԼԷՊԱԳՐՈՒԹԻՒՆ

-5-
Այս ալ տեսայ
Ապրեցայ
Շնչեցի բջիջ առ բջիջ
Թէ ինչպէ՞ս
Որոտը ռումբերու
Ահազանգն անապահովութեան
Կրծեցին ու յօշոտեցին
Երեւակայութեանս հորիզոններն
Եւ բռնաբարեցին
Ներշնչանքիս հրեշտակները
Զիս վերածելով
Ամուլ եւ steril
Ճեփ-ճերմակ թուղթի առաջ
Մարտնչող
Բայց պարտուող բանաստեղծի մը
Ինչպէս արեան սպիտակ հոսքերուն դէմ
Անզօր անյոյս մաքառող
Leukemia-ով տառապող
Սափրուած գլուխներով մանուկներու
Հալէպ ախ Հալէպ
Գոյութեան երակներուս մէջ
Ե՞րբ պիտի ներարկես
Վերակենդանացման թափանցիկ plasma-ն
Եւ կաս-կարմիր արիւնը
Բոսորագոյն յարութեան

Հալէպ ախ Հալէպ:

ՅԱԿՈԲ ՆԱԼՊԱՆՏ ՏԼՏԼԵԱՆ
ՀԱԼԷՊ


kantsasar.com

Tuesday, July 19, 2016

Դանիէլ Վարուժան։ ԱՆՑՆՈՂ ՏԱՐԻՆ

Պառաւցած է: Ձիւն գիսակներ` ծոծրակին
Խոր ակօսները կը սքողեն, եւ բերանն
Ակռայ չը կայ. միսերը չոր, ցըրտագին,
Կը դողան:

Ան կը փախչի մերկ ծառերուն խորերէն. 
Կըքած, մախաղ մ’ունի ուսին. իր աչքեր` 
Աղօտ լոյսով` ձանձրոյթ, խոնջանք կը փայլեն 
Տարուբեր… 

Միշտ կը փախչի մախաղովն, ուր իղձեր կան, 
Մոխիր յոյսեր, անբախտներու վաղամեռ 
Հառաչանքներն ու ինքնախաբ մարդկութեան 
Երազներ: 

Ժամանակի մ’հեղեղին մէջ, հէ՛գ պառաւ, 
Պատրանքներով իր քամակն ա՛լ ծըռած է: 
Կ’երթայ մեռնիլ հանգըստութեան մեծ անձկաւ: 
Անդա՜րձ է… 

Մըթընշաղին մէջ մարդիկներ, վայրապա՜ր, 
Ապշօրէն, լուռ կ’նային անոր ետեւէն, 
Եւ գոչելով թախանձագին. -Վայրկեան մ’ալ. - 
Կ’աղաչեն: 

Բայց ուղեւորն լերան ետեւ ա՛լ լըռին 
Կը կորսըւի. եւ կը դառնան մարդիկներ 
Նոր եռանդով մը կ’ընդգըրկեն Նոր տարին, 

Անտարբեր… 


(Փուշի Ակօսներ տետր, Վենետիկ 1902-1905)

Monday, July 18, 2016

Պետրոս Դուրեան։ Հայուհին

       Աշնան մէջ էր, երեկոյ մը 
Վերադարձիս յԻւսկիւտար, 
Օդը պարզ էր, հողմը մեղմիկ, 
Ծովուն ջուրերն ալ հանդարտիկ: 

       Շոգենաւին սարաւանդը 
Նըստած անկիւն մ՚առանձնակի՝ 
Ուշադրութեամբ ես նոյն օրուան 
Լըրագիրները կարդայի: 

       Մէկ մ՚ալ յանկարծ սանդուխէն 
Վեր ելնելու ոտնաձայն մը 
Շըփոթեց զիս եւ աչերս 
Դարձուցի դէպ յայն կողմը: 

       Հայուհի մ՚էր վեր ելնողն, 
Բարձրահասակ եւ գեղադէմ. 
Անցաւ մօտէս նէ սիգաճեմ, 
Նստաւ անկիւն մ՚ինձ դէմ առ դէմ: 

       Ո՜հ, կարծես թէ նէ երկնային 
Զըւարթուն մ՚էր վար իջած՝ 
Լոյս սփռելու, սէր բուրելու, 
Խըռովելու սրտերն այրած: 

       Այլ չըգիտեմ թէ ինչո՞ւ 
Կրկին աչերըս յառած՝ 
Իմ թերթիկիս վըրայ միշտ՝ 
Սիրտս էր ամբողջ խըռոված: 

       Մինչեւ մէկ մ՚ալ նաւաստին 
Խռպոտ ձայնով մը գալով մօտ, 
Ըսաւ. «Հասանք յԻւսկիւտար, 
Ալ ի՞նչ նստեր ես դու հոդ»: 

       Վեր վերցուցի աչերըս, 
Ոչ ոք տեսի մէջ նաւին. 
Մինակ էինք երկուքնիս, 

Մէկ մ՚ես, մէկ մ՚ալ … նաւաստին: 


Bedros Tourian: The Armenian woman

It was an autumn evening
As I returned to Uskudar
The air was clear, 
the wind was gentle,
The sea waters too were calm.

Sitting alone in a corner 
of the Steamship’s bow 
I read the daily papers 
with attention.

Suddenly footsteps 
going up the stairs 
caught my attention
and I turned my eyes 
towards them. 

It was an Armenian woman heading up, 
tall and handsome who 
assuredly walked by
and sat facing me 

Oh, it was as if an angel had 
descended from heaven 
to shed light, to spread love, 
To stir the hearts of the troubled. 

But I do not know why 
My heart already disturbed 
I kept my eyes fixed 
on my paper. 

Until the sailor announced 
with a loud voice, 
"We have reached Uskudar. 
Why are you sitting here?" 


I lifted up my eyes, 
and saw no one else on the ship.
We two were alone.
Me, and him, the sailor. 


Translated by Lola Koundakjian

Sunday, July 17, 2016

Նիկողոս Սարաֆեան: Մոլորում

Պատրանքներովդ ահա, կեա՛նք, թշուառութեամբըդ դարձեալ,
Սադրանքներովըդ վայրագ կը հըրես զիս աւելի
Խորը հոգւոյս, ուրկէ խոյս հազիւ փորձեր էի տալ
Եւ սիրել քեզ… Կը ճընշես զիս խաւարովն անցեալի
Ու գալիքով մը, որուն դեռ լոյսն հեռու է մենէ…
Զիս կը սպաննես ամէն օր, կը փրցընես մէկ առ մէկ՝
Բոլոր թելերս սիրոյ։ Ամէն մէկ ժամըս ժամն է
Բաժանումի մը տըխուր։ Ամէն մէկ օրս յուսաբեկ
Անկում մըն է, հեռացում սիրած բոլոր բաներէս,
Որոնց երբեմըն հասնիլ տենդով, խանդով փորձեցի։
Ամէն մէկ պահ ժպտելով ու դիւթելով կը դաւես,
Ինչպէս դաւեց Տալիլան… Ու ձայն մ՚ահա, կեա՛նք, ինծի
Կը փսփըսայ շարունակ՝ ինչ որ ըսաւ Սամսոնին։
Ա՜, ձըգէիր ինծի գէթ՝ մահէն անդին աշխարհներ
Տեսնող հաւատքըս իմ հին ու բարութիւնս երբեմնի…
Կեա՛նք, կը հեգնես դարձեալ զիս… Ամենէն մեծ չարիքն էր
Որ կըրնայիր տալ ինծի. ոչ բաժնուիլ կարենալ
Քեզմէ և ոչ քեզ սիրել… Այլ մընալ լոկ կենդանի
Իբրև մեռել մը. այսպէս, իբրև մարտիկ մը պարտեալ,
Նաւ մը՝ օտար ծովուն վըրայ, որ ոչ մէկ ափ կը տանի։

Նիկողոս Սարաֆեան

«Տեղատուութիւն Եւ Մակընթացութիւն»

Փարիզ, 1939

Marée Basse et Marée Haute, 1939
Ebbe und Flut, 1939

Saturday, July 16, 2016

Նիկողոս Սարաֆեան: ԽԱՂԱՂԱԿԱՆ ՈՎԿԻԱՆՈՍ

Կէս դար յետոյ, երբ գացի հոն՝ ուր ապրած էինք մենք,
Տուն չկար՝ տեղն էր պարապ։ Չէի ճանչնար հողը մեր։
Փողոցն՝ որ մեծ եմ տեսած, փոքր էր։ Աչքերս են խաբեր։
Տեսայ՝ ինէ դուրս չկար յիշածս, անցեալ շէն կեանք, շէնք։
Կը չըքանայ մենէ վերջ այն՝ ինչ որ մենք կը յիշենք։

Մեր հողն էր փակ։ Ես՝ օտար։ Կ’ուզէի՝ մայրս երեւար։
Կ’երեւար։ Ջինջ իրիկուան լոյսն իսկոյն զայն կը ջնջէր։
Միտքս էր ջնջեր իր մէջ՝ հին մըտածումներ եւ տենչեր։
Նըւազեր էր աճելով հաւատքով կամ դառնաբար։
Մահը կէսէ աւելին առած՝ ըրած էր խաւար։

Եւ մինչ պարապն էր առջիս, ես՝ կողոպտեալ, ոտքէս վեր
Կը չափէր մէկն. «Ի՞նչ կ’ուզէ այս դրսեցին…»։ Քալեցի։
Ո՞ւր… Հողն էր լուռ, հոգը չէր։ Քաղաքս օտար էր ինծի։
Մեծցած, փոխուած եւ ճանչցածս սպասածէս վեր, տարբեր։
Կ’անջատուէի անցեալէն եւ ան ինէ կ’անջատուէր։

Մոլոր էի եւ տեսայ՝ զուր է կառչիլ յիշուածին [1]


ՄԻՋԵՐԿՐԱԿԱՆ հատորէն

ՅԳ
« Խաղաղական Ովկիանոս ». - Հատուած է (իբր կարգաթիւ 2 թւանշանը կրող), լոյս տեսած « Դրազարկ » տարեգիրքին մէջ, 1968ին: Ծանօթագրութիւն մը, էջատակին, կը ճշդէ « Գլուխ մը ` « Մեկնում » գործէն »:





Friday, July 15, 2016

Նիկողոս Սարաֆեան:ԱՐԵՒ-ԱՆՁՐԵՒ

Անձրեւ-հովէն ուռած ուռկան։
Ծառերն ահա կը սարսըռան։
Փարիզ, Փարիզ. ծով անյատակ։
Կը կծկըտիմ բանտի նըման
Դուռի մը մութ կամարին տակ։

Բարի արեւ Օգոստոսի,
Ե՞րբ պիտի գաս ազատել զիս։
Ցեխոտ արցունք մը կը հոսի
Ոսկորի գոյն պաղ պատերէն,
Որ դարերու մահ կը բուրեն։

Ձուկերու պէս հալածական՝
Քարեր, ջուրեր կը դողդըղան
Բակին մէջ՝ ուր կին մուրացկան
Մը սիրային երգեր կ’երգէ,
Բռնած նիհար տըղուն ձեռքէն։

Բայց կը հեգնէ ձայն մը տարբեր
Ամէն երազ ու ամէն սէր,
Ե՛ւ քեզ, անձրեւ, որ շատըրուան
Փրփըրացայտ եղար, եւ մերթ՝
Քընար՝ սրտիս պատանեկան։

Սրճարաններ, լոյսեր շարժուն,
Այրող նըւագն անիւներուն,
Հաշիշի ծուխ, մշշոտ աշուն…
Կարօտներ հին կը խուժեն, մինչ
Կը զգամ դիւթանքն իրենց քանդիչ։

Ու կը դողամ ես ցրտակէզ։
Պահն է դարու մ’աքսոր կարծես։
Թախծոտ յուշեր զիս կը դաւեն։
Բարի՛ արեւ, ե՞րբ կը փրկես
Զիս՝ սողացող այս անձրեւէն։


Thursday, July 14, 2016

Michael Minassian: The Fortune Teller

On the streets of Seoul,
fortune tellers sit cross legged
next to birdcages
on the blank sidewalk:
the bottom of the cage strewn with tiny scrolls, 
and on a perch a single 
white finch with clipped feathers. 

I lean down to ask how much
and nod at the price,
handing her the bills folded like the pages of a book

The fortune teller speaks a single Korean word,
and the bird hops down, 
taking a scroll in its beak
which is quickly removed and unrolled.

“You will have long life,” she says
“and make your living with words.
Your parents very happy with your choices,
but a neighbor is jealous.”

But when I urge her to go on,
she gets angry, barking
at the bird, causing it to hop
from leg to leg on the perch, 
then hang from the side 
of the cage and look over its shoulder.

“Take the bird and leave,” she says,
opening the cage and thrusting the startled finch
into my hands. “Take money, too,” then changes
her mind and snatches the bills back.

I am left standing with the finch
and cannot walk with it in my hand
or find room in my pockets,
so let it sit on my tongue,
opening my mouth to let it breathe
and selling fortunes to anyone who will listen.



Originally published in Diverse Voices Quarterly, 2014

Wednesday, July 13, 2016

Submissions to the Armenian Poetry Project

Dear readers and authors:

APP is testing a new submissions portal using Greensubmissions.com

In the near future, all submissions of poetry, translations as well as the annual poetry competition, will be using this portal. 

The Armenian Poetry Project editors will continue to consider new and previously published poems from all individuals of Armenian descent for publication in APP's site. Suggestions for classical and contemporary poems, typed in UNICODE and accompanied by a scanned page, may also be submitted.

Submissions are not a guarantee of acceptance.

Thank you for your support as we upgrade our submissions method.


Lola Koundakjian
Curator and Producer of the Armenian Poetry Project

Michael E. Stone: In a Bower

Poets once wrote
about bowers.

I don't believe
we ever sat in one
except in Armenia
at the foot of Mt. Aragatz.

That bower needed a coat of paint,
but there vines twined overhead
in the midst of
a half dried up orchard
at the tail end of summer
of our visit

We ate there.
The food was fresh,
and we drank Armenian beer.

A time of ending
that included
a starched cloth,
a gleaming white canvas for
a feast of colours —

eggplant purple
salad green and red
white cheese and
watermelon's sweet heart,

That summer ended
in that bower.

Summer 2015


Tuesday, July 12, 2016

Յովհաննէս Շիրազ: Երբ ես էլ…

Երբ ես էլ մի ջինջ պատանի դարձայ,
Մայրըս ինձ ասաց. «Արհեստի՛ գընա,
Արհե՛ստ սորվիր, մի՛ լինի նազուկ,
Արհեստն է մարդուն ոսկի բիլազուկ»։

Ա՜խ, ի՛նչ իմանար մայրըս այն օրին,
Եւ ի՛նչ գիտենար իմ միտքը մանուկ,
Որ դեռ օրօցքում իմ սրտի թեւին
Բախտը կապել էր ոսկի բիլազուկ։




Monday, July 11, 2016

Յովհաննէս Շիրազ։ Մենք խաղաղ էինք

Մենք խաղաղ էինք մեր լեռների պէս,
Դուք հողմերի պէս խուժեցիք վայրագ.

Մենք ձեր դէմ ելանք մեր լեռների պէս,
Դուք հողմերի պէս ոռնացիք վայրագ.

Բայց մենք յավերժ ենք մեր լեռների պէս,

Դուք հողմերի պէս կը կորչէք վայրագ։

Sunday, July 10, 2016

Սարմէն։ Ընկուզենին

Պապս մի օր պարտիզում տնկեց մի նոր ընկուզենի.
-- Ինձնից, --  ասաց, -- էս ծառը ձեզ թող յիշատակ-նուէր լինի…

Նորից գարնան զառ հաւքերն են եկել թառել մեր ծառերին,
Ծիծաղում են աղբիւրները, կանաչել է ընկուզենին։

Պապս վաղու՜ց հող է դարձել, պապ եմ դարձել ինքս հիմի,
Եւ թոռներիս հով է անում մի հինաւո՛ւրց ընկուզենի։


Saturday, July 09, 2016

Սարմէն։ Կտակը

Մահանում Էր բազմավաստակ բանաստեղծը ծերունին, 

Մահճի շուրջը բազմել էին երկրի մարդիկն անուանի,
Լռությունը այնքան խորն էր տիրակալում դահլիճում,
Որ լսւում էր, թէ նորատունկ վարդը ի՛նչպէս է շնչում:
Երկիրն արագ ըսպասում էր բանաստեղծի կտակին,
Բայց նա աչքերը անխօս փակեց ու համրացաւ մեծ հոգին…
Երբ տուն դարձան գերեզմանից, մարդիկ նրա բարձի տակ,
Գտան մի թուղթ՝ վըրան այսպէս ձեռագրուած մի կտակ,

«Երգ սիրեցէք կեանքից, գինուց, ամէն բանից աւելի.
Երգն է միակ բալասանը անդընդախոր ցաւերի.
Երգ հիւսեցէք, առանց երգի՝ վիշտն աշխարհը կ’աւերի»։

Thursday, July 07, 2016

Միսաք Մեծարենց։ ՀԻՒՂԸ

Դաշտի ճամբու մը վըրան,
Կամ ստորոտը լերան,
Ուղեւորին ժամանման
Ըսպասող հիւղն ըլլայի:
Ու գգուանքիս կանչէի
Ես ճամբորդներն անժաման,
Ու ճամբուն վրայ մենաւոր,
Ու ճամբուն վրայ ոսկեման,
Եկուորներուն դիմաւոր՝
Ծխանիս ծուխն ամպէի:

Ու գրգանքիս կանչէի
Ուղեւորներ պարտասուն,
Ու բարեւի մը փոխան՝
Հազար բարիք ես տայի:
Հազար բարիք ես տայի,
Գոլը կրակին ճարճատուն,
Կութքը բերրի դաշտերուն,
Բոլոր միրգերն աշունի
Ու մեղր, ու կաթ, ու գինի…

Ու լըսէի ես ցայգուն,
Քովը կրակին ճարճատուն,
Երգն իրիկուան եկուորին.
Ու ջամբէի ես ցայգուն
Երազներով պատարուն
Նինջ՝ իրիկուան եկուորին:
Ու լըսէի ես այգուն,
Սրտապատար ու տրոփուն
Գովքն իրիկուան եկուորին.

Ու ձըմեռներն ալ համբուն,
Հըրաւիրակ զըւարթուն,
Կանգնէի քովը ճամբուն
Ու ձիւնապատ հէք մարդուն
Ես հայրօրէն, լայնաբաց
Երկու թեւըս պարզէի.
Մի՜շտ քաղցրագին, նիւթացած
Հըրաւէ՜րն ես ըլլայի:

Ա՜հ, ըլլայի՜, ըլլայի՜,
Դաշտի ճամբու մը վըրան,
Կամ ըստորոտը լերան,
Ուղեւորին ժամանման
Ըսպասող հի՛ւղն ըլլայի:



Wednesday, July 06, 2016

Եղիշե Չարենց։Մեր լեզուն

Մեր լեզուն ճկուն է ու բարբարոս,
Առնական է, կոպիտ, բայց միևնոյն պահին
Պայծառ է նա, որպես մշտաբորբոք փարոս,
Վառուած է հըրով անշէջ դարերում հին:

Եւ վարպետներ, խոնարհ ու հանճարեղ,
Յղկել են այն դարեր, որպէս մարմար,
Եւ փայլել է նա մերթ, ինչպէս բիւրեղ,
Մերթ կոպտացել, ինչպէս լեռնային քար:

Բայց միշտ պահել է նա իր կենդանի ոգին,-
Եւ եթե մենք այսօր կոտրատում ենք այն մերթ-
Այդ նըրանից է, որ ուզում ենք մեր
Նոր խոհերի վըրայ ժանգ չըչոքի:

Այդ նըրանից է, որ մեր այսօրուայ ոգուն
Այլևս չի կարող լինել պատեան
Ո՛չ Տէրեանի բարբառը նըւագուն,
Ո՛չ Նարեկի մրմունջը մագաղաթեայ:

Եւ ո՛չ անգամ Լոռու պայծառ երգիչ
Թումանեանի բարբառը գեղջկական,-
Բայց նա կը գայ - լեզուն այս երկաթեայ բերքի
Եւ խոհերի այս խո՜ր ու երկրակամ...

Tuesday, July 05, 2016

Վահան Տէրեան։ Թողէք…

Իմ գերեզմանին դուք չըմօտենաք,
Հարկաւոր չէ ինձ ո՛չ ծաղիկ, ո՛չ սուգ.
Յանկարծ կը զարթնի ջերմ լալու փափաք,
Սիրտըս չի գտնի ոչ մի արտասուք։

Իմ գերեզմանը թող լինի հեռւում,
Ուր մահացել են շըշուկ, երգ ու ձայն.
Թող շուրջըս փռուի անանց լըռութիւն,
Թող ինձ չըյիշեն, թող ինձ մոռանան։

Իմ գերեզմանին դուք չըմօտենաք,
Թողէք, որ հանգչի իմ սիրտը յոգնած,
Թողէք, որ լինեմ հեռաւոր, մենակ,
Չըզգամ, որ կայ սէր, ե՛ւ ցընորք, ե՛ւ լա՛ց...

1904

Monday, July 04, 2016

Վահան Տէրեան։ Հրաժեշտի Խօսքերից


Ո՛չ տրտունջ, ո՛չ մրմունջ սըգաւոր,
Հեռացի՛ր, մոռացի՛ր ինձ յավէտ.
Իմ ուղին միշտ մըթին, մենաւոր,
Կը գընամ իմ դժկամ ցավի հետ։

Իմ ճամբան անվախճան մի գիշեր,
Ինձ շոյող ո՛չ մի շող չի ժպտայ.
Հեռացի՛ր, մոռացի՛ր, մի՛ յիշեր,
Ինձ այդպէս, քըրոջ պէս մի՛ գըթա...

Յուսաբեկ, մութ ու մէգ թող լինի,
Իմ վերև թող արև չըխնդայ.
Լոկ երկունք, լոկ արցունք թող լինի,
Ինձ այդպես, քրոջ պէս մի՛ գըթա...

1905


Sunday, July 03, 2016

Mornings with my Father - Exposures


Mornings with my Father - Diana Markossian's hauntingly beautiful tribute to her father. From the NY Times. For more on Diana's work, visit http://www.dianamarkosian.com/pages/mornings

Saturday, July 02, 2016

Վահան Թէքէեան։ Եկեղեցին Հայկական

Եկեղեցին Հայկական, ծննդավայրն է հոգւոյս,
Ինչպես քարայր մ’ընդարձակ, պարզ ու խորհուրդ, մութ ու լոյս…
Իր գաւիթով հիւրընկալ, իր լայն բեմով, ու հեռուն,
Կանգնած իր լուռ խորանով, որ կարծես նաւ մ’է ծըփուն…

Եկեղեցին Հայկական ես աչքըս գոց կը տեսնեմ,
Ու կը շնչեմ, կը լսեմ՝ իր Յիսուսով մանկադէմ,
Իր սեղանէն մըխացող, գուլայ – գուլայ խունկերով,
Եւ իր պատերը ցնցող աղօթքներով ալեխռով…

Եկեղեցին Հայկական բարձր բերդն է հաւատքին
Իմ պապերուս, որ հողէն զայն քար առ քար հանեցին
Եւ երկինքէն իջուցին զայն ցօղ առ ցօղ , ամպ առ ամպ
Ու թաղուեցան անոր մէջ հանդարտութեամբ, հեզութեամբ…

Եկեղեցին Հայկական մեծ վարագոյր մ’է բանուած,
Որուն ետեւ, սըկիհին մէջ, կ’իջնէ ինքը Աստուած,
Որուն առջեւ գլխահակ կու գայ իմ ազգըս ամբողջ
Հաղորդըւիլ Անցեալին հաց ու գինւով կենսառողջ…

Եկեղեցին Հայկական ծովուն դիմաց ալեկոծ
Նաւահանգիստ մ’է խաղաղ. ցուրտ գիշերին՝ հո՛ւր եւ բոց.
Ու տօթակէզ ցերեկին անտա՛ռ մըն է ըստուերոտ,
Ուր շուշաններ կը ծաղկին Շարականի գետին մօտ…

Եկեղեցին Հայկական մէն մի քարին տակ գետնի
Դէպի երկինք բարձրացող գաղտնի ճամբայ մը ունի…
Եկեղեցին Հայկական Հայ Հոգիին եւ Մարմնոյն
Զըրահանդերձ է փայլուն, մինչ իր խաչերն են դաշոյն


Եւ զանգակներն են բոմբիւն, եւ երգն է միշտ յաղթութիւն…։


A translation by Diana Der Hovanessian and Dr. Marzbed Margosian

The Armenian Church

‘The Armenian church is the birthplace of my spirit,
shadowed and illuminated like a cavern;
but vast and vaulted, its entrance welcomes guests
to the wide sanctuary where the altar floats
in silence in the distance like a mighty ship.

Even with my eyes closed I can see it,
its Christ's face bright as a child's.
When I breathe in, I breathe its holy incense
Smoking on its altar, its sturdy walls quaking
with old and stormy prayers.

‘The Armenian church js the unyielding fortress
of our fathers’ faith. They raised it
stone by stone out of the earth.
They lowered it dewfall by dew from the heavens,
And they were buried in hushed stillness there.

The Armenian church is the tapestry curtain
behind which God Himself descends
into the chalice. And before which my nation
bows its head for communion with the wine
and life-giving bread of our past.

Against storms, our church is haven and harbor.
Against the cold night, itis fire and flame.
It is the shaded forest in the heat of day
where lilies flower watered by sharagans.

‘The Armenian church knows the secret road to heaven
hidden under every stone, For the Armenign spirit
and body itis the shining armor, its crosses swords;
its bells reverberate with the victory we know is ours.

Translated by Diana Der Hovanessian & Dr. Marzbed Margosian

__________

Arthur Ipek's translation follows.

THE ARMENIAN CHURCH


By Vahan Tekeyan


The Armenian Church is the birthplace of my soul.
Like a vast grotto it is simple and profound, dark and light –
With its hospitable court, ample tribune, and hushed altar
Standing in the distance as though it were a ship afloat.

The Armenian Church I see with my eyes closed.
I breathe and hear it through the clouds of incense
Which rise towards the feet of the Infant Jesus,
And through the fervent prayers vibrating its walls.

The Armenian Church is the mighty fortress of my forefather’s faith.
Raised by them from the earth stone by stone,
And descended from heaven, a dewdrop and a cloud at a time.
In it they unfolded themselves peacefully and humbly.

The Armenian Church is a great embroidered tapestry
Behind which the Lord descends into the chalice, and
Before which all my people stand with bowed heads
To commune with the past through life-giving bread and wine.

The Armenian Church is a peaceful haven across turbulent seas.
It is fire and light in the cold of night;
It is shady forest in the scorching midday sun
Where lilies bloom by the River of Hymns.

The Armenian Church, beneath every stone in its floor.
Holds a secret passage leading up to Heaven.
The Armenian Church is the shining armor of Armenia’s soul and body.
Her crosses rise to protect her;


Her bells ring forth and her song is always Victory.


Arthur Ipek is a graduate of Holy Martyrs Armenian Day School and is currently a student at the Diocese’s Khrimian Lyceum. He is volunteering this month in the Zohrab Center. Arthur will start high school in the fall.

Tuesday, June 28, 2016

Winner of the 6th “Arthur Halvajian Memorial” Armenian Poetry Competition - Adult category

The winner is Mrs. Rosemarie Maljian Akian, of Belleville, NJ who writes under the pen name ԱՄՊԷԱՐ. Honorable mention to Michael Minassian of San Antonio, TX and Aram Luke Nahabedian of Porter Ranch, CA.



ՀԱՆԳՉԵՑԷ՜Ք ԴՈՒՔ ԱՆԴՈՐՐ ԵՐԱԽԱՆԵՐ ԱՆԹՈՒՐԱՅԻ

ԱՄՊԷԱՐ


Անթուրա, բլուրներ զմրուխտեայ, իսկ Ասորերէն՝ աղբիւր սարերու,
Պէյրութէն քսանմէկ քիլոմեթր հիւսիս, «փոքր Փարիզ» Լիբանանի,
Կը փրփրին բարձունքէն վէտվէտուն ալիքները Միջերկրականի,
Արեւելքէն բազկատարած՝կանաչախիտ անտառները մայրիի։

Փարոս ու ջահ է ուսման Սէն Ժոզէֆ Գոլէճը Լիբանանի
Հազար ութ հարիւր եօթանասուն չորսէն հասցուցած բազում շրջանաւարտներ,
Իսկ տասընհինգին հազարերկու հարիւր հայ երախաներ
Մահացան ճչալով… թաքուն, վախուորած որբերու դամբարան։

Ուսուցիչները դպրոցի Սուրբ Ղազար միաբանութենէն
Աքսորուեցան, վտարուեցան իրենց բնակավայրէն,
Անհետացաւ Տիրամօր արձանը Պէլֆրայէն
Թուականն էր՝հազարինն հարիւր տասընհինգ։

Մզկիթի աշտարակ կայնած էր այդ քարաշէն դպրոցի
Շքեղ ու պղինձէ զանգակատան փոխարէն։
Բուժարանի վերածուած մատուռին մէջ կը հանգչին
Թիֆիւսէ վարակուած երեքհարիւր զոհերը Մեծ Եղեռնին։
Թլփատեցին երեխաները, կոչեցին մահմետական անուններով,
Հայկական առաջին տառերը պահելով՝ թրքակա՛նը տուին անոնց.
Յարութիւն Նաճարեան՝ Համիտ Նազիհ, Պօղոս Մերտանեան՝
Պեքիր Մուհամէտ, Սարգիս Սաֆարեան՝ Սաֆուատ Սիւլէյման։

Աչքին առջեւ դահիճ Ճեմալ Փաշայի ու թիկնապահին իր գերման
Իրիկնադէմին երբ մուազզինը կ՚երգէր աշտարակին բարձունքէն,
Շարուած էին մահմետական աղօթքի մասնակցելու
Զանգուածները հայ որբերու կիսամերկ ու անճանաչելի։

Ամէն արեւամուտի՝ ներկայութեամբ նոյն Ճեմալ Փաշայի
Թրքական դրօշը վար իջած պահուն կ՚արտասանուէր բարձրաձայն
«Ճեմալ փաշան շատ ապրի». ու կը հասնէր հայերէն խօսելու համար պատիժը
ֆալախայով հարուածել որբերուն, երկաթեայ ցուպով անզգայ։

Հազար ինն հարիւր տասնըվեցին երբ Գառնիկ Բանեան* կը հասնի Անթուրա
«Հայերէն անուանդ տեղ՝ ա՛ռ անձնաթիւդ, հինգ հարիւր յիսուն մէկ».
Վեց տարեկան որբո՜ւկ Գառնիկ, ճակատագրի բռունցքի տակ
Թեւաբեկ թռչունի նման վիրաւոր, ոսոխին կողմէ հարուածուած։

Օ՜, ճեմալ Փաշա, դուն՝ բիրտ երկրաչափը տասնըհինգի ջարդին,
Բիժ Հալիտէ Էտիպ Ատըվար, ներկայացուցիչ թուրք իգական սեռի,
Մահաբոյր դպրոց վարեցիր՝ սփռելով ահուդող ու սոսկում
Երախաներուն մէջ Անթուրայի։ Մայր չէի՞ր դուն, դուն զաւակներ չունէի՞ր։

Անոնք, գիտէ՞ք, գիշերները ծածուկ անտառ կ՚երթային խնձոր գողնալու,
Ոսկորներու վրայ սայթաքելով զանոնք սենեակ կը բերէին,
Անօթի ու անսուաղ՝ կը խառնէին ոսկորները՝ ապուրին
Անգիտակցաբար մահացած ընկերներու ոսկորները կը կրծէին։

Ամէն օր հարիւրաւոր հայ մանուկներ կը ստիպէիք մարզանքի
Անբարտաւան ճեմալ փաշա եւ Հալիտէ Ատըվար անխիղճ,
Ի՜նչ դիւրութեամբ ընդունած էք այս պաշտօնը, հիմա ինչո՞ւ կը ժպտիք,
Չէ՞ք տեսներ անոնց տամուկ աչուկներուն՝ կարօտը մօր գուրգուրանքի։

Տակաւին լուսանկարները կը պահուին այդ հողերուն վրայ,
Տասնըութ թուի Սթեֆըն Թրոպրիճի* յօդուածը, ինք Կարմիր խաչի պաշտօնեայ,
Նոյնը կ՚ըսէ Հայր Լոփինզ*, հիմնուած Միսաք Քէլէշեանի* վկայութեան վրայ
Թէ «հայերէն, քիւրտերէն, որեւէ հետք ու յիշատակ պէտք է անյապաղ անհետանայ»։

Սթըֆըն Թրոպրիճ կ՚արձագանգէ թէ երբ Լեւոն բերուեցաւ Մալկարայէն
Վտարուած իր տունէն՝ երկու քոյրերով որբ
Հոն թուրքերն ու քիւրտերը հայ աղջիկներ կ՚առեւանգէին
Իսկ սոված մանչերը չարչարանքով կը ստիպէին մտնել որբանոց։

Հալիտէ եւ ճեմալ Փաշա, իբրեւ Օսմանեան կայսրութեան ներկայացուցիչ
Երբ նկարուեցաք որբանոցին աստիճաններուն վրայ՝
Պահ մը մտածեցի՞ք թէ աշխարհ ի՛նչ պիտի ըսէ ձեր մասին
Երբ տեսնէ ձեր նկարները թանգարանին մէջ ցուցադրուած։

Միայն վեցհարիւր վաթսունհինգ երախայ վերապրեցաւ
Հայ՝ չորս հարիւր յիսունվեց, քիւրտ՝ հարիւր ութսունչորս եւ քսանինը Սուրիացի։
Ցասման վրէժով՝սպաննուեցա՜ւ Թալէաթ Պերլինի փողոցի մը մէջ
Իսկ Թիֆլիսի մէջ ահաբեկուեցաւ Ճէմալ, նոյն քսաներկու թուին։

Անցան տարիներ։ Օր մը երբ վարդապետներ* փորեցին հիմերը վանքին
Մեռած երախաներու աճիւնները տեսան, անզուսպ յուզումով պատրաստեցին
Գերեզմանատուն մը գողտրիկ։ Մահացած որբերը քարացած աչքերով
Խնկաբոյր տուն ունեցան։ Վերջապէս ննջեցին անդորր։

Օգնեցի՜ր, Միսաք Քէլէշեան*, մասնագէտ հայոց պատմութեան,
Որ մագլցիմ* հինգ ոտք պատը՝ տեսնելու այն տխրաղի վայրը
Լռած ողբերով յորդուն, մայրիներով պատսպարուած,
Ո՛չ քանդակ, ո՛չ տապանաքար, միայն վկայութիւն մը թաքնուած։

Միայն աննշան, փոքրիկ, քառակուսի, դամբարան մը աժան
Շաղախով շինուած, ուր ինքնաբոյս շուշաններով օրհնուած
Կը հանգչին անթիւ գանկերն ու ոսկորները մեր ազգին
Երեք հարիւր հայ որբերուն, փոքրի՜կ զոհերը Մեծ Եղեռնին։

Ո՜վ նահատակ որբ մանուկներ Անթուրայի,
Զմմառի վանքի Տիրամօր թեւերուն մէջ
Աստուծոյ հայրական հովանիին տակ
Ննջեցէ՜ք դուք անդորր…

Հոգեհանգի՛ստ է այս.
Տէ՜ր, տուր բոլոր որբուկներուն
Եւ մօտակայ ու հեռաւոր եւ այցելող վերապրողած՝
Խաղաղութիւն…

Գառնիկ Բանեան* ...1916ին, որբ Գառնիկ Բանեան երբ կը հասնի Անթուրա, Հայերէն անուան տեղ, իբրեւ անձնաթիւ`հինգ հարիւր յիսունմէկ կ՝ստանայ...1989ին, չ՝մեռնելէն առաջ ան կը պատմէ ինչպէս Մահմետականին ստիպեցին, հայերէն խօսողը բրտօրէն ծեծեցին, անօթի, ծարաւ հիւանդներուն արիւնամաղձ ու ոխակալ վարուեցաքն, Վատառողջ ու սովահար մանուկները մատուռին ետեւը թաղեցին, հողը փորող ու ոսկորները ցրուող գիշատիչ գայլերուն թողուցին։

Սթեֆըն Թրոպրիճ*... Ամերիկացի Կարմիր Խաչի Պաշտօնեայ, հասաւ Անթուրայ Անգլիական և Ֆրանսական ազատագրումէն յետոյ, և խօսեցաւ վերապրող երախաներուն:

Հայր Լոփինզ*... 1947... ըստ տեսուչ Հայր Էմիլ Ճոբիին, թէ 1915ին, ուսուցիչներն դպրոցին, Սուրբ Ղազարեան միաբանութեան հայրերը, աքսորուելով վտարուեցան իրենց հին հողերէն, եւ Տիրամօր արձանը Պէլֆրայէն հեռացուցին:

Միսաք Քէլէշեան*... Ծնած Լիբանան, հայ-Ամերիկացի, մեքենագէտ, պատմաբան:

Սթեֆըն Թրոպրիճ կ՝ըսէ Միսաքին... ՝Օգնեցիր,Որ մագլցիմ հինգ ոտք պատը, եւ ես կարենամ տեսնել այդ տըխուր վայրը...՝

վարդապետներ*...1993ին Սուրբ Ղազարեան միաբանութեան հայրերը վերադարձան Անթուրայ:





MAY YOU REST IN PEACE, CHILDREN OF ANTOURA!


(ambear)


ANTOURA, Emerald Hills.
In Syriac: Fountain of the High Lands—
Twenty-one kilometers north of Beirut
(The “little Paris” of Lebanon).
From the summit,
Rippling white waves froth, fall
And fuse with the Mediterranean blue.
From the East,
Open armed shaggy cedars try to cover the woods.

St. Joseph College, Lebanon’s lighthouse of education
Since its 1874 foundation,
Has given us many scholars.

While in 1915, twelve hundred children
— Hidden, fearful, howling in pain —
Died here:
Now the orphans’ mausoleum.

As the teachers of Saint Lazar Brotherhood College are exiled,
Expelled from their living quarters,
The statue of the Virgin Mary
Vanishes from the belfry.
The year is 1915.

A minaret replaces the beautiful copper bell tower.
The school, built of stone -- and its chapel --
Are converted into a first aid center:
A resting place
For the more than three-hundred
Typhus victims of XXth century’s First Genocide.

They circumcise the children.
And, keeping their initials, give them Turkish names.
Thus, Haroutiun Nadjarian becomes Hamid Nazih.
Boghos Merdanian becomes Bekir Mehmet.
Sarkis Safarian: Selim Suleiman…

Every evening, under the watchful eye of the executioner,
Jemal Pasha
And his German bodyguard,
The Muezzin calls from the makeshift minaret.
The half-naked, unrecognizable Armenian orphans
Lined up en masse, recite Muslim prayers.

At sunset, in the rhapsody
Of the exalted name of Jemal Pasha,
The Turkish flag is lowered.
“Long live – chok yasha -- General Pasha!”
They chant aloud.
This is followed by harsh retribution
Inflicted upon the Armenian children:
The orphans’ feet are scourged bloody with the falakha
For speaking Armenian…

In 1916, when*Karnig Panian arrives in Antoura:
“Instead of your Armenian name, here is your ID number…551.”
Six–year-old orphan Karnig receives a gruff fist from his destiny —
Like a broken-winged, wounded bird
Smitten by the foe.

Oh Jemal Pasha,
You monster architect of the Genocide of 1915!
And you, evil Halide Edin Adivar,
Turkish feminist representative!
You run a lethal school,
Spreading terror and fear among the children of Antoura.
You are not a mother,
You never gave birth to a child!

Did you know?
That the children sneak out
Late at night to the nearby forest
To steal apples.
They trip over bones,
Which they bring back to their rooms,
And mix into their soup.
They are so hungry and wasted,
Unaware, they chew on their dead friends’ bones.

Every day you force,
Hundreds of near-naked waifs in rags
To perform physical exercise;
You, merciless Jemal Pasha, and heartless Halide Adivar—
Who, after some reluctance, agreed to run this orphanage?
Don’t you see in their languished eyes
The yearning for their mothers’ love?

Why are you smiling?
(Photographs are still on display in those ghastly premises.)

Per a 1918 article by Stephen Trowbridge,
(an officer of the American Red Cross),
Of eye-witness accounts documented by *Father Joppins,
And the words of Missak Keleshian.
Per his testament, Jemal, servant of Satan:
“Every vestige,
And as far as possible every memory of the children,
Armenian or Kurdish origin, was to be done away with.”

The accounts of Stephen Trowbridge echo other horrors.
When Levon is brought from Malgara,
He is exiled from his home with two orphaned sisters.
Armenian girls are taken by Kurds and Turks and raised as concubines.
And the boys are starved and tortured.
Eventually, they are tossed by their captors into the orphanage.

Halide Hanum and Jemal Pasha:
When you had your photographs taken
On the steps of the orphanage,
Posing as the leaders of the Ottoman Empire…
Did you think, for a moment, what
The world would think of you —
Seeing those photographs displayed in public?

According to Trowbridge,
Only 669 children survived:
456 Armenians, 184 Kurds, along with 29 Assyrians.
In 1922,Talaat Pasha was assassinated by Tehlirian on a street in Berlin.
Jemal Pasha was shot in Tbilisi, Georgia’s Capital, in 1922.

Years later, in 1993, when the priests dug the premises of the convent,
They discovered the crumbling bones and skulls
Of the children that died.
Deeply moved and saddened, they built a proper crypt.
The martyred orphans finally reached a hallowed place to eternal rest.
Finally, they do sleep in peace!

Missak Keleshian:
You helped me climb over the five foot wall,
To see this place of sadness,
Silenced by haunting lamentations,
And shaded by tall cedars,
Where there is neither plate nor headstone,
Only a wandering witness to mark the mass grave.

There:
Only an insignificant small grave,
A rectangle of cheap concrete,
Marked by blessings and blooming wild yellow lilies.
Laid there:
Countless skulls and bones
Of Armenia’s three-hundred martyred orphans,
Small, helpless victims of the great crime of Genocide.

Oh, you martyred orphan children of Antoura,
In the bosom of our Merciful Heavenly Mother of Bzommar,
Ever under the protection of our Heavenly Mother of God…
May you rest in Peace!
This is a Holy Requiem.
O Heavenly Father:
Grant all little orphan children
And all pilgrim survivors,
Who come from near and far,
Your blessed and loving Peace!


Translated by the author and edited by: Tatul Sonentz-Papazian


*Karnig Panian… described, before he died in 1989, how after cruel treatment,
Or through some poor physical condition many children died.
They were buried, behind the old college chapel. "At night, the
Jackals and wild dogs, would dig them up; disperse their bones
Here and there.

*Father Joppins… In 1947, Emile Joplin, the head priest at the Lazarite Antoura,
College, using College records, wrote in the school's magazine that,

"The Armenian orphans, were circumcised and given new Muslim or,
Turkish names. Their new names always, kept the initials of the names,
In which they were baptized. Thus, Haroutioun Nadjarian, became
Hamid Nazih, Boghos Merdanian became Bekir Mohamed, Sarkis Safarian
Was given the name, Safouad Suleiman."

*Major Stephen Trowbridge… Arrives to Antoura in 1918 after its Liberation by British,
And French troops and interviews the surviving orphans. His much earlier account,
Entirely supports that of Father Joppin's

*Missak Kelechian… A Lebanese-born, Armenian-American
Electrical engineer, And history research fellow; hunts down a very rare
1918 report, about an American Red Cross officer, Major
Stephen Trowbridge, who arrived at the Antoura College,
After its Liberation by British, and French troops and who spoke
To the surviving orphans. His much earlier account entirely supports
That of Father Joppin's 1949, Research. “Every vestige, and
As far as possible every memory of, the children, Armenian
Or Kurdish origin was to be done away with.”