Monday, April 07, 2014

Tatul Sonentz: Deir Ezzor…

 
               
In this desert
where nothing grew
but silence
disturbed only
by the wind that shifted
the sands of time
and the dunes of eternity
whose gaping gates
then opened wide
to receive the remains
of those who had witnessed
the very dawn
and the redemption
of humanity…
 
In this desert
where the sun bleaches
the very soul of all things
alive with the breath
of life and will of God
walked the skeletons
of those who used to be
man woman and child
father mother sister and son
now an endless spread
of human carrion
an infernal feast
for vulture and jackal
and manlike beast…
 
In this desert
far from the highlands
the ancient seed of Haik
was burned as incense
to the glory of Bel and Cain
who slew Abel and fled Eden
to plant and grow blades of sin
in the blood soaked
soil of the east
birthplace of a sun
now heading ever west
in its futile journey
in quest of a place to rest…
 
In this desert
there are no cranes
soaring serene above a land
whose tillers have been mowed
felled by the scythe
of hatred and greed
of crimson dreams of empire
like a rising tide
flowing red from east to west
and back to a mythical east
of Ergenekon
foaming with fury
in a savage rampage
to a final conquest and lasting glory
of the crescent moon
reflected in a sea of blood
flowing from sacked highlands
covered with gore
and scorched fields
to the searing sands of this place…
 
This desert
Where no crane on the wing
ever hovered over a dune
to answer the strangled call
and silenced quest
of news from the quick
and the dead
whose bleached bones
now call for loving hands
to touch them
with the promise of a place
of eternal rest…
 
 
---------------------Tatul Sonentz
April 24, 1995

Thursday, April 03, 2014

Diana Der-Hovanessian: The Baker's Apprentice

Sunday. The only day
I did not rise before the sun
to light my ovens.

But I was wakened by
the sound of feet moving
over the streets.

It was the day of the exodus
in our small city Mazera.
I was told to stay

because I was a baker,
spared the march,
told to wait until

The others come back 
when the state
was stabilized.

Families with supplies
for a day’s walk shuffled
along. I wanted to go too

or give them something. Bread.
The smell of baking bread,
my daily gift. My gift

that spared me while Bedros
who made shoes was taken
although he had not been

conscripted into the army earlier.
This time his clever apprentice,
his twelve-year-old son was kept.

Next door, the priest
at the boys’ school and his
charges formed a double line.

All except one who had come
the night before to
my back door for bread.

He intended to travel by dark
to his village to check
on his family. I cut a cross

into his loaf, the last
I served that way. Two years
later a Turkish apprentice

was brought into my store
by two black mustached gendarmes
who introduced him.


I had already guessed
his name. 



This work has appeared in Graham House Review, Spring 1990. 

Wednesday, April 02, 2014

Reading in Cambridge, MA


On Monday, April 7th, 2014, 7:00 pm

DAVID SLAVITT and AARON POOCHIGIAN
"Keeping the WIT in Translating"


Harvard-Yenching Common Room 136
2 Divinity Ave, Cambridge, MA (off Kirkland, near Memorial Hall)

For complete bios please visit the New England Poetry Club's website.

Tuesday, April 01, 2014

Albert Kapikian - Arshille Gorky: Last Works, Starspray I and II

You have studied for this
ransomed thirty years with three

How to draw your last star
How to look at the world

One last time. It is what
you watched your mother see

Then, along with one and a
half million of your countrymen

the one and a half million stars
of 1915

still waiting
to punctuate your eye

Because the world was at stake
Then, or should have been

And you still want the sky.
You are burning into each star

And making it back
Ten, twenty times you go

But it is cold
Like the razors you paint with

So it is no wonder
You are finally tired

It is no wonder you finally ask
to stay with the stars

To paint yourself into them
And not come back


Arshile Gorky was born April 15, 1904 in Van, and died in 1948 in CT. 
This poem has appeared in Graham House Review, Spring 1990. 

Monday, March 31, 2014

Literary Quote for March 2014

Պատուհանէս ներս խոնարհ, ծաղիկներու բոյրի պէ'ս,
Կ'անցնի աղջիկն արեւին, կը համբուրէ ճակատէս
Կը բեկբեկի, կը շոյէ, յետոյ մարմնիս կը փարի,
Սիրոյ նըման ջերմագին՝ ու գթութեան պէս բարի:

Վահէ-Վահեան
Բանաստեղծին Սիրտը

Anahid Literary Award Ceremony at Columbia University

The Armenian Center at Columbia University and the Anahid Literary Award Committee invite you to join us for an evening of literature and celebration to honor the recent recipients of the Anahid Literary Award.

The recent winners are Arthur Nersesian, author of Chinese Take-Out among other novels; Patricia Sarrafian Ward, author of The Bullet Collection among other works, Michael Zadoorian, author of Second Hand among other novels; Aris Janigian, author of Blood-Vine among other novels; and Lydia Peele (in abesentia) author of Reasons For and Advantages of Breathing.

The celebration will be held Friday, April 4, 2014, 6:30 pm at Faculty House, Presidential rooms 2 and 3, 64 Morningside Drive on the Columbia campus. Peter Balakian will be Master of Ceremonies and a reception with wine and hors d’oeuvres will follow the program.


This event is free and open to the public.

To RSVP, click on this link

Sunday, March 30, 2014

ՎԱՀՐԱՄ ՄԱՎԵԱՆ

ՎԱՀՐԱՄ ՄԱՎԵԱՆ
(1928-1983)

Ծնած է Երուսաղեմ: Նախնական կրթութիւնը առած է տեղւոյն Սրբոց Թարգմանչաց Վարժարանը, զայն շարունակած՝ «Պիշըբ Կօպաթ» գոլէճին մէջ: Ատեն մը Կիպրոսի Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան մէջ ուսուցչութիւն ընելէ ետք, հետևած է Պելֆաստի (Հիւսիսային Իրլանդա) «Քուինզ» համալսարանի Անգլիական Գրականութեան, Հոգեբանութեան և Իմաստասիրութեան դասընթացքներուն:
Վերադարձած է Մելգոնեան Հաստատութիւն, ուսուցչութեան: 1963-էն ի վեր՝ կը պաշտօնավարէր Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան մէջ որպէս Հայկական Բաժնի Վարչութեան անդամ:
Վախճանած է Լիզբոն (Փորթուկալ), թաղուած Պէյրութ:


Տեսնել՝ Վահրամ Մավեան «Հայու բեկորներ», Բ. տպագրութիւն. Անթիլիաս : Տպարան Կաթողիկոսութեան Հայոց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, 2001


Աղօթք
Մեկնողին

Տէ՛ր, շնորհէ իրեն կեանք, ճամբուն վրայ երազին,
Թող ոչ մէկ ցաւ գայ տանջել հոգին անոր՝ գիրկին մէջ
Օտարութեան, երբ դառնան դէմքերն անոնց՝ որ առին
Օր մը հասակ միասին, եղան արցունք, եղան սէր:

Տէ՛ր, շնորհէ իրեն կամք, խանդ ու կորով անսպառ,
Որ հոգիին հեւքն իսկոյն, վայրկեաններուն իր անել,
Գիտնայ փոխել նւագի, որ պահերուն իր մինակ,
Սիրտն իր զգայ աւելի՛ լեցւած շունչով մը ընտել:

Ու հոգին, Տէ՛ր, որ այսօր իրն է, պահէ՛ անվտանգ,
Պահէ ամբողջ տակաւին քամիներուն դէմ վաղւան.
Հաւատաւոր, հեռագնաց ըրէ քայլերն իր պարման:

Իսկ երբ նետէ ժամանակն օր մը ստւերն իր դաժան,
Տէ՜ր, հեռացող սա տղուն խենդ աչքերուն հոգւոյն մէջ,
Մնայ թող միշտ հաւատքի իր բոցէն շող մը անշէջ:


* * *

Վերյիշում
Երբեմն յանկարծ կը յիշեմ այսպէս,
Երեկոն խաղաղ, լուրջ մայրիներուն,
Երբ վերջին անգամ սէ՜ր իմ՝ դուն ու ես,
Գացինք միասին խորը, շա՜տ հեռուն:

Ու ժամերն անցան երկվայրկեանի պէս,
Հոն՝ մայրիներու պերճ հովանիին.
Կարօտցեր էինք այնքա՜ն, կը յիշե՞ս,
Որ կարծես դարե՜ր մեզ կը բաժնէին:

Ու հովիտին մէջ երբ զանգը վանքին
Իրիկնապահի աղօթքին կանչեց,
Դողաց ափիս մէջ քու ձեռքը պզտիկ,
Աղօթենք, ըսիր, մենք ալ անոնց պէս:

Երբ մութը իջաւ յետոյ, կը յիշե՜ս,
Մենք հաղորդւեցանք իրարմով, իմ սէր,
Դուն մեծցած էիր, փոխւած էի ես.
Ու չհաւտացիր, թէ այդ սէրն իմս էր:

Հիմա տարիներ անցած են արդէն,
Բայց կ՛երթա՛մ նորէն մեր մայրիներուն,
Կերթա՛մ առանձին, չկաս հիմա դուն,
Մայրիներն ամէն նոյն երգը կերգե՛ն:

* * *


Երբեմն յանկարծ, երբ յիշեմ այսպէս,
Մայրիներու մեծ երեկոն խաղաղ,
Սիրտս կարիւնի՛ քու ցաւէն, գիտե՞ս,
Ու կը մտածեմ՝ իրա՞ւ էր թէ՝ խաղ...

Saturday, March 29, 2014

Veronica Pamoukaghlian: Kessab

Don´t show me
the coffins of children
with that deafening 
orchestral scoring

My sadness
doesn´t need a soundtrack

What do you want from me
masters of montage
and emotional chord
strikes

Don´t let me hear
the Armenian tongue
of my school days
from the mouths of children
displaced
bombed
their lives
forever raped

the familiar words
Vah
Tbrodz
A sound,
deadly,
Are you afraid of the bullets? The filmmaker says
But you still go to school
Nods from the two girls

in my tongue
in my words
that I have
forgotten
though they live inside me

Syria
my grandmother´s cradle
before she sailed ´cross
the Atlantic

My flesh and blood
The people with the names
I do not know

The churches
that turned to rubble heaps
The prayer
we used to sing at school
it makes me cry
though I am not religious
and our god
is not mine

The prayer
Lord in Heaven
protect us
bring your kingdom to us

Our Kingdom lost
and April is coming

It will be
a hundred year soon

A hundred years
and nothing has changed

Someone´s grandmother
in Syria
has been born
and her mother
is smuggling her
right now
to save her life
and cross oceans perhaps

so that I
can have
my blissful life

in a quiet place
somewhere

Syria
Syria
Syria of my heart

hurt over the scar
the pillaging
childslaughtering

the ravage
over the Genocide


ՔԷՍԱՊ

Ինձ ցոյց մի՛ տար
դագաղները մանուկներուն
նուագախմբային այդ
խլացնող ձայնագրութեամբ

Տխրութիւնս
պէտք չունի ձայներիզի

Ի՞նչ կþուզէք ինձմէ
նօթագրութեան վարպետներ
եւ զգայնութեանց լարեր
հարուածողներ

Չե՛մ ուզեր լսել
հայերէն լեզուն՝
դպրոցական օրերուս
մանուկներու բերնէն
տեղահանուած
ռմբակոծուած
անոնց կեանքերը
բռնաբարուած

Ծանօթ բառերը
þվախþ
þվարժարանþ
þձայնþ մը մահացու
«Կը վախնա՞ս գնդակներէն,»
կþըսէ շարժանկարիչը
«սակայն կը շարունակես դպրոց երթալ»
կը հաստատեն երկու աղջիկները

Լեզուիս վրայ
բառերուս մէջ
զորս
մոռցած եմ
թէեւ կþապրին խորքիս մէջ

Սուրիա
մեծ մօրս օրօրոցը
նախ քան Ատլանտեանը
անցնիլը

Միսս եւ արիւնս
անձեր որոնց անունները
ես կþանգիտանամ

Եկեղեցիները
որոնք քարակոյտեր են
աղօթքը
զոր կþերգէինք դպրոցին մէջ
կը լացնէ զիս
թէեւ հաւատացեալ չե՛մ
եւ մեր աստուածը
ի՛մս չէ՛

Աղօ՛թքը
þՏէ՛ր յերկինս
պաշտպանեա՛ մեզþ
բեþր մեզի թագաւորութիւնդ

Մեր կորուսեա՛լ թագաւորութիւնը
եւ ապրիլը կը հասնի

Ու շուտո՛վ
պիտի ըլլայ հարիւ՛ր տարի

Հարիւր տարի՝
եւ ոչի՛նչ է փոխուած

Մէկու մը մեծ մայրը
Սուրիոյ մէջ
ծնած
եւ ի՛ր մայրը
հիմա
կը փախցնէ
կեանքը փրկելու համար
եւ թերեւս ովկեանոսն անցնէ

Որպէսզի ես
ունենամ
հանգիստ իմ կեանքը

Խաղաղ տեղ մը
ո՛րեւէ տեղ

Սուրիա՛
Սուրիա՛
Սուրիաս սրտակէ՛զ

Վիրաւոր՝ սպիներովը
թալանի
մանկասպանութեան

Փլուզումը՝
Ցեղասպանութեան վրայ


........................ Վէրոնիքա Փամուքաղլեան
Թարգմանեց՝ Թաթուլ Սոնենց


featured image: Kessab childhood by Lalai Manjikian



Friday, March 28, 2014

Դանիէլ Վարուժան։ ՀԱՍՈՒՆ ԱՐՏ

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Նըման բոցերու
Ցորենն է բռընկեր`
Առանց այրելու:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Երկինքն է կըրակ.
Հողը խորխոլած
Ծըղօտներուն տակ:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Քառաշար հասկեր
Քառաշար սաթով
Արև՛ են հագեր:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Բոռ, մեղու, պիծակ,
Քիստերուն մեջեն
Կ’անցնին զերթ փայլակ:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Մերթ կ’ելլէ, հովէն,
Դեղձանիկ մը, թի՛ռ,
Ոսկեծուփ ծովէն:

Օրօ՜ր, ոսկո՛ւն արտ,
Օ՜ր տուր, հասո՛ւն արտ,
Գամ ոսկիդ հընձեմ
Մանգաղով արծաթ:


Դանիէլ  Վարուժան, ՀԱՑԻՆ ԵՐԳԸ



Ripened Field

My field is golden…
Just like flames,
The wheat’s ablaze,
Yet never burns.

My field is golden…
The sky in flames,
The soil trodden
Beneath the stems.

My field is golden…
Sheaves in rows of four,
Clad in sunshine --
Four files of amber.

My field is golden…
Bee, wasp, hornets
Whiz through the awns
Like lightning bolts.

My field is golden…
Oft, a fleet canary
Soares, wind driven,
From the blond sea…

Lullaby, golden field,
Let me come harvest,
My full-grown field
With a silver scythe.

………Daniel Varoujan
Translated by Tatul Sonentz


Friday, March 21, 2014

Նորա Պարութճեան: ՈՒ ՎԵՐՋ

Ոչ զիս մաքրէ,
ոչ ալ փորձէ համոզել
թէ մաքրուիլ ինծի պէտք է։


Հեռու ինձմէ կռկռացող սայլակդ,
որուն վրայ փաշայի մը պէս բազմած
զրահիդ  մէջ ապահով,
ՙմէկ ձեռքիդ սուր, միւս ձեռքիդ …՚
աշխարհի շուրջ կը դառնաս։


Չըլլա՜յ  անցնիս մեր թաղէն,
պարտէզիս  դուռը ափ չառնես,
հիւղակիս դռան զանգակը չթրթռայ անցքովդ,
դուրս կու գամ ես, հաւատա՜,
ու վե՜րջ …
   վերջդ…
   Վերջը  կը  բերեմ։


Քիթիդ տակէն կը խնդաս
հաչոցին դէմ տողերուս .
Մելիքն ալ Ծուռին դիմաց նոյնն ըրաւ,
բայց  Ծուռը լեռ բարձրացաւ
զգուշացուց  ինքզինքէն ՙանվախները՚ քուն մտած։
Որ ստիպուած արթնցան։


Չգրգռես սատանային յիշատակը
հրեշտակեան օրերուն
երբ կարող էր դէպի երկինք
սխալ շարուած սանդուխները հիմնայատակ խորտակել,
անուններու  կարծրութիւնը փուճ ընկոյզի կեղեւի պէս կոտրտել…
անոր հոգին չարացած
մաքրուելու պէտք չունի,
մլաւիւնդ այնտեղ ուժ չունի.
եթէ միայն մէկ քայլ առնէ դէպի ետ,
ա՜լ վե՜րջ…
    վերջդ…
    Վերջը կը բերէ։


Դուն գնա այն ամբոխին,
որ ճամբուդ զոյգ եզերքին
համբերութեամբ կամ անհամբեր
սայլիդ անցքին կը սպասէ.
թերեւս այս անգամ
Ձայնը աւելի բարձրաձայն  խեղդէ,
ըմբոստին կուրծքը
վերջապէս
շքանշանի ասեղը խոթէ։



ես շատոնց է
փողոցէն տուն դարձած եմ։
Ինծի համար՝
ա՜լ վերջ,
     վերջդ,
     վերջը եկած է։



Նորա Պարութճեան

…Through, Forever!
 
Neither cleanse me,
nor try to convince me,
that I need cleansing.
 
Keep your squeaking cart away,
on which, sitting like a pasha,
safe in your armor,
“A sword in one hand and in the other…”
You encircle the world.
 
Do not dare pass through our turf!
Never darken my garden’s gate!
Don’t make my hut’s bell pulse at your stride!
Believe me, I shall come out,
and you…
Will be through…
Forever…
 
Beneath your nose, there is a sneer
at my barking lines.
Melik did the same facing Madcap,
but Madcap scaled the mountain
and alerted the napping “Fearless”,
who had to wake up.
 
Do not disturb daredevil’s recollection
In the days of angels,
when the scrambled stairs rising to heaven
can crumble forever to dust.
 
Aroused,
his angered soul
needs no cleansing,
your mewings are powerless there.
If he only took one step backwards,
it is over, you
will be through…
Forever…
 
Go to that rabble
that lines your road
waiting for your parade.
Maybe this time
the Voice may crack with a roar
the breast of the rebel,
once and for all,
may thrust in the pin of decoration.
 
For some time now,
I’ve been home from the street.
For me, it’s over --
You are forever
Through!
 
……………………..Nora Baroutjian
Translated by Tatul Sonentz
 
  

Thursday, March 20, 2014

Համո Սահեան։ Ծովն էր, գիշերն էր, ես էի և դու…

Ծովն էր, գիշերն էր, ես էի և դու,
Չորս հոգով էինք, էլ ոչ ոք չկար,
Թէ իմանար մեզ ինչից է զրկում,
Առաւօտն ինքն էլ երևի չգար։

Մենք մեզ իրար մէջ որոնում էինք, 
Դաշնութիւնն էինք հիւսում մեր հոգու,
Աստղերից կախուած օրօրուում էինք...
Ծովն էր, գիշերն էր, ես էի և դու...



The Sea, the Night, Me and You…
 
The sea, the night, me and you…
The four of us, no one else,
And the morning somehow knew
Better, than to disturb us…
 
We sought ourselves in each other,
Spun the harmony of our souls
Swinging, suspended from the stars…
The sea, the night, me and you…
 
…………………………….Hamo Sahyan

Translated by Tatul Sonentz

Wednesday, March 19, 2014

Leonardo Alishan: Untitled


At my birthday parties 
we played musical chairs. 

Whoever was left standing 
got a big hug from Granny. 

She knew all too well how it felt 
to be the last one, left alone, standing.


This poem has appeared in RAFT, A Journal of Poetry and Criticism, Volume 4, 1990.

Tuesday, March 18, 2014

David Kherdian: This Evening

This evening's Armenian meal that you
cooked with pine nuts and strange
spices unknown to me, helped carry me
over from the food of my family to the
food of yours -- the gentle journey a man
makes when he takes a wife: and afterwards
you drew me for the first time, squinting
beautifully for perspective and giving
me a new glimpse into the changing beauty
caused by our growing love, as my own
severe pose for you gave you a new look
into an aspect of my character you said
you have never seen before.

3.4.71




This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

Monday, March 17, 2014

David Kherdian: The First Night - 2

While you fidgeted by my side
(a strange body beside yours in
sleep), you were suddenly tossed
into the angry words of your
mother: who came, you thought,
to carry you away from our bed
of love.

When I turned against you and
that tide, that threatened to
take you from my side, we awoke
together into each other's eyes,
and I held you trembling and
crying until you named your fear.

2.17.71



This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

Sunday, March 16, 2014

David Kherdian: The First Night - 1

You say, are you tired; would you
like to sleep? And then scouch down
and fit yourself beneath my enveloping
arm, for you know already the position
we will take for sleep. If I move, I
find you turning as I turn. Whatever
occurs, you are ready in advance: more
love, a kiss -- whatever is happening,
you make it happen right.

This is our first night together, but
already you know how the marriage
bed lies.


2.17.71

This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

Saturday, March 15, 2014

David Kherdian: The First Day

We had lunch with white
wine and cheese. I brought
that; you made the soup.
Armenian olives and bread.
And the mezas you served
in small Oriental bowls.

When it was done, and after
we had talked, I put on my
hat and then removed it at
the door to give you a
parting hug and kiss on
the cheek.

First hours, then days
later I began to realize
that nothing is as casual
as that for which the end
is not yet written.

2.14.71



This poem has appeared in The Nonny Poems, MacMillan Publishing Co Inc, New York, 1971

Monday, March 03, 2014

Վեհանոյշ ԹԵՔԵԱՆ: ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՅԹ

Չար արեւի աչքերուն մէջ

Երկու լորիկ հեզիկ թռան,
Եւ մշուշի հագուստի մէջ
Գիրուկ գիւղը փայփայուեցաւ.
Ակնթարթի աչքերուն մէջ
Յաւերժութեան
ճամբաս կ’երթամ,
Ծառաբունի վարակներուն
Թորոս Ռոսլին
պահած կ’երթամ:
Կախաղանէն կախեալ սուրբի
Ոտքերուն քով կեանքս կ’օծեմ,
Եւ ծոթրինի բոյրով հարբած
Օ՛խ, Վարուժան կ’արտասանեմ:
Ադամանդեայ երկրէն կու գամ,
Զմրուխտ մայրեր,
հայրեր արքայ.
Բերդէ բերդ մերկ
ցատկել գիտեմ
Վէրքի խունկով, երգով ծնծղայ:
Մօրս գոգնոցը ներկեր եմ,
Սխտոր ու կաթ բուրել գիտէր.
«Դուք շփացած
սերունդ մըն էք».
Տէտէս անչափ տխուր մարդ էր:
Նէնէս բուրդով գիշեր ցերեկ
Տըզտըզ շապիկ
կը պատրաստէր,
Երբոր մեռաւ՝ ճաղին վրայ
Ինծի հիւսած շապիկն էր:
Պէյրութ տաքուկ
քաղաք էր, բայց
«Օտարին ցուրտ երկիր’ն էինք,
Ատլանտեանէն
այս կողմ հասանք
Ազատութի՛ւն հռհռալէն,
«Հողի՛դ մեռնիմ», հոգի տուինք,
Բայց չպրծանք սա Օտարէն:
Հարայ-հըրո՛ց, չորս կողմերէն
Ներգաղթով եւ արտագաղթով,
Հարստութեամբ, աղքատութեամբ,
Բարեկամի, ազգականի,
Ուսումնական հաստատութեան,
Շփոթանքի կամ արկածի
օձիք բռնած
Հաւաքուեցանք ու ցրուեցանք,
Գանգատեցանք ու զարմացանք.
Մե՛ծ երկիր է, բայց մեզի ի՜նչ,
Մեր Քոչարին, մեր
քեպապը չկարծրանա՛յ,
Ինչի՜ է պէտք գիրքը ընտիր,
Վրան գինի՛ թափէ գնա.
Եւ ի՜նչ գրող, երաժիշտ կամ
Արուեստագէտ, եթէ պիտի-
Հաւատարի՛մ մեր պատմութեան
Սո՛ւրբ խորհուրդին-
Չզոհուի կամ տեղի չտայ,
Չպզտիկնայ, չխենթենա՛յ:
Դպրոց- մպրոց, եկեղեցի,
Հայ Դատի սուր, մամուլի դուռ,
Հուրով, սուրով, պարանոցով,
Ժողովներով յայտնի-գաղտնի՝
Դարեր շնչած
մեծ ազգը մեր
Պիտի դարեր գոյատեւէ,
Հասնի մինչեւ…
Մինչեւ հասնի՛…
Մնացեալը մոռցայ, տեսա՞ք,
Մինչեւ հասնի՞, բայց կա՞յ ուղի:
Հիմա կ’ուզէք ետ սկսինք.-
Եր-կու լո-րիկ թը-ռան ծե-րէն,
(Թ-ն կը մսի առանց Ը-ի):
Իսկ եթէ չէք տեսած լորիկ՝
Ի՛նչ տեսած էք, մի զրկուիք,
Կրնաք հարց տալ թէ ո՞ւր մնաց,
Արշալոյս է. առանց լորի
կեանքը մութ է:
Իսկ եթէ մեր խենթուկ լորին
Յայտնուելու ճամբայ մը կար,
Հապա ինչո՞ւ պահուըտեր էր
Պատմութեան մէջ
կանաչ Սարին,
Ճերմակ Սարին,
Մեծմայր Գետին,
Մեծհայր լերան պաղ կռնակին:
Հապա ինչո՞ւ
օրօր-շորոր ճուտիկները
Թողած է հոս, -
Ոչ թէ գետի՝ օվկիանոսի՜,
Ոչ թէ ափին՝ այլ ծանր թաթին.
Մէկ լորիկին հետքը կորսուած
Միւս կաքաւը ագռա՜ւ դարձած,
Ագռաւացած, կէս մը գազան,
Դունչը խփած
ճուտիկներու բարեւներուն
Ի՞նչ կը խաղայ Սարին գլխուն…
Եթէ կ’ուզէք՝
պատմութիւնը վերսկսինք.-
Երկու լորիկ թռան հեզիկ:
Յետգրութիւն. –
Հետքը կորսուած լորիկը
Փնտռեցի ու գտա՛յ.
Մէջքը կոտրա՛ծ լորիկը
Փնտռեցի ու գտայ:
Ամսթերտամի իր տան մէջ
Ծաղիկներուն ջուր կու տար,
Խժապարուր երկրի մէջ
Աստղահոյլեր կը բանար:
Հայաստանի ցուրտին մէջ
Հացի, յոյսի կը կայնէր,
Կը թարգմանէր անընդհատ
Ալ հայերէն չէր գրեր:
Գանատայի թիկունքէն
Սոկրատ, Հեկել կը ճառէր.
Հարուըրտի մէջ՝ գիտնական,
Լեզուագէտ էր Օքսֆորտէն:
Միջազգային բեմերէն
Ծափ ու հռչակ կը խլէր.
Գիւտարար էր, ռահվիրայ,
Յուսահատն էր անանուն.
Ճարտարապետ էր յայտնի,
Նիւ Եորքի մէջ դիրք ունէր.
Փարիզեան փողոցի մէջ
Նկար ու ֆիլմ կ’արտադրէր:
Պէյրութի մէջ՝ չէր խօսեր,
Մի՛ւս լորերը կը յիշեր:
Եւ Միլանի տաճարին
Դուրսը քարի մը վրան
Նստած՝ աշխարհ կը դիտէր,
Երբ մօտեցայ ջերմութեամբ.
-Ե՜ս ալ հայ եմ քեզի պէս:
Պիշ-պիշ ինծի նայեցաւ:
Մէջքը կոտրած լորիկին
Քովը նստայ շոյեցի,
Թռա՛ւ վիրաւոր լորիկը
Օտարաթեւ, համրախօս
Թռաւ ուրիշ երկինք մը:
Հրահաւեր կային հոս,
Եւ ագռաւներ ճառասաց,
Տարաշխարհիկ կրունկներ,
Ծիծեռնակներ որբացած,
Կային ճայեր մեծամիտ,
Սիրամարգներ ինքնասքանչ,
Փայտփորիկներ շատ էին,
Թութակներ՝ ո՛ւֆ, անհամա՜ր,
Բուեր կային ողջախոհ
Եւ աղօթող կկուներ:
Բայց հեռացած էր լո՜րը,
Ո՞վ հարուածեր էր մէջքը.
Ագռաւ դարձած կաքա՞ւը,
Փոս փորող փայտփորի՞կը,
Ալ ուժաթափ արծի՞ւը,
Եսկոտ կկո՞ւն, բոթբեր բո՞ւն,
Թէ՞ անձնասպան իր եղբօր
Մարմրող արձագանգը:
Ի՞նչ կ’ուզէին այս լորիկէն,
Իր սա թաքուն, փոքրիկ տեղէն՝
լո՛յս կը հանէր
մութ ամպերէն:
Հիմա անոր տեղը փոս է,
Լորը իր լեռնէն հեռացեր է,
առանց լորի՝ լեռը սո՛ւտ է:
Եւ ի՞նչ կ’ընէ, կը խորհի ինք
Երբ որբաձայն
Գիշեր ցերեկ ման կու գամ.-
«Լորի՛կ ջան,
լորի՜կ, լորիկ ջա՛ն»:

Vehanoush Tekian. This poem has appeared in Grakan Tert 

ARMENIAN CULTURE

In the gaze of a spiteful sun
Two quails rose in a mellow flight,
And the portly village was cuddled
Wrapped in a misty garment;
In the gaze of a wink of an eye
I proceed on my road
To eternity,
Keeping Toros Roslin
To the nubs of tree trunks
I proceed.
I anoint my life next to the feet
Of the saint hung from the gallows
And high on the aroma of thyme,
Passionate, I recite Varoujan!

I come from the diamond land,
Emerald mothers,
Regal fathers,
I know how to jump
Naked from fort to fortress
With incense of wound, song of cymbal.
I’ve tinted my mother’s apron,
She could smell of garlic and milk.
“You are a spoiled
Generation!”
My grandpa was a man of much sadness.
Restless, my grandma, night and day
fashioned shirts
Out of wool,
When she died, on the coffin
Was the shirt woven for me.
Beirut was a warm
City, but
“We were in this cold alien land!”
From the Atlantic
We reached this side
Bellowing freedom,
For heavens’ sake, we busted our souls,
Yet couldn’t be free of the “Odar!”

Hustled and bustled from near and far
Immigrating and emigrating,
In prosperity, in penury,
Grabbing the collars
Of friend, relation,
Educational institution,
Confusion or collision
We got together and scattered,
We protested and were stunned;
It’s a big country, so what?
Our Kochari, our kebab –
Don’t let them dry up!
What good is a fine book?
Pour some wine on it and take off!
And what writer, musician, or
Artist, if they will not –
Faithful to the holy core
Of our history –
Sacrifice or give in,
Shrink, become wacky.
Scholastics-Schmolastics, church,
Blade of Hai Tahd, gate of press
By fire, by sword, by neck,
By meetings overt-covert,
Our great nation
Breathing over eons
Shall survive centuries,
Reaching until…
Until reaching…
See? I forgot the rest!,
Until it reaches…but, is there a path?

Now --If you like -- let us restart:
Cou-ple of qu-ails fu-lew fu-rom the top,
(the ‘f’s start without the ‘u’s).
And if you haven’t seen a quail,
What have you seen? Don’t be denied,
You may well ask, where the heck is it?
It is sunrise, without a quail
Life remains dark!
And if our nutty quail
Had a way to show up,
Why was it hiding
In the history
Of the Green Mountain,
The White Mountain.
The Grandma River,
The cold back of Grandpa Mountain?
Just why
Has it dropped
Its wiggly-waddly chicks here --
not at the river, but the ocean,
not at the shore, but under the heavy paw;
One little quail’s traces lost
The other quail turned into crow,
Half, crow-like, beast
The snout stuck
To the greetings of the chicks,
What’s he up to at the mountaintop…?

If you like,
Let’s restart the story:
Two quails rose in a mellow flight.

Post scriptum:

I looked for and found
The little quail lost without a trace;
I looked for and found it.
At its Amsterdam home,
Watering the flowers.
It opened star-clusters
In a beleaguered land.
In the cold of Armenia,
It stood for bread and hope,
Kept translating ceaselessly
It no longer wrote in Armenian,
Its back to Canada,
It spouted Socrates, Hegel;
Scientist at Harvard,
A linguist from Oxford.
It seized applause and fame
From international podiums;
It was inventor emeritus,
The nameless despondent.
As a famous as architect,
Enjoyed a niche in New York.
It produced images and films
In the streets of Paris.
Did not verbalize in Beirut
Recalling the other quails.
And at the Duomo of Milan,
Outside, sitting on a stone,
It observed the world,
When I approached in great warmth,
“I’m Armenian, just like you.”
It stared at me, vacant-eyed.

I sat down beside and stroked
The broken-backed quail,
It flew away, the wounded quail,
Foreign-winged, mute-spoken,
It flew to another sky.
There were fire-birds here,
And orating crows,
Exotic cranes,
Orphaned swallows,
There were snobbish seagulls,
Self-admiring peacocks,
Many, many woodpeckers,
Countless damn parrots,
There were perceptive owls
And praying cuckoos.

But the quail had departed.
Who had hit it in the back,
The now craw-like quail?
The hole-digging woodpecker?
By now the exhausted eagle?
The cooing cuckoo? The owl of ill omens?
Or the ebbing echo of its suicidal sibling?

What did they want from this little quail?
From its hidden, tiny place,
It extracted light
From dark clouds.
Now there’s a pit where it stood,
The quail has left behind its mountain,
Without the quail the mountain is false.
And what does it do? What does it think?
When with an orphaned wail
I wander around day and night:
“Quail, my soul!
“My quail, my very soul!”

………………………… Vehanoush Tekian
Translated by Tatul Sonentz